Kum zambağı (Pancratium maritimum L.) Türkiye’de doğal olarak yetiştiği bilinen ve kayıt altına alınan tek Pancratium türü olup Amaryllidaceae (Zambakgiller) familyasının üyesidir.Kum zambakları çok yıllık soğanlı bir Akdeniz bitkisi olup, ülkemizin Ege, Karadeniz ve Akdeniz kumul kıyılarında doğal olarak yetişmektedir. Ege'nin kumullarında yapılaşmalar ve insan kaynaklı baskılar nedeniyle sayıları oldukça azalmıştır.
Aydın bölgesinde; Didim Tavşanburnu Tabiat Parkı, Taşburun limanı, Parlamenterler Sitesi, Büyük Menderes Deltası kumulları ve Kuşadası Dilek Yarımadası Milli Parkı Dipburun Koyu’nda görülebilmektedir.Bölgemizde en yoğun popülasyonun görüldüğü yer, Kuşadası’nın komşu ilçesi Efes Selçuk’a bağlı Pamucak kumullarıdır.
Aydın bölgesindeki kum zambaklarının çoğunluğu korunan alan sınırları içinde olması nedeniyle insan baskısı pek fazla görülmese de, Pamucak sahillerindeki kum zambaklarına olan baskı çok fazladır.Bunun ana nedeni günü birlik olarak sahile gelen binlerce ziyaretçinin yoğun, kontrolsüz ve bilinçsiz gerçekleştirdikleri rekreasyonel faaliyetlerden kaynaklandığı gözlemlenmektedir.
Antik kanal inşaatı sırasında alanın ekolojik özellikleri gözetilmeksizin iş makineleriyle yapılan çalışmalar sonucunda kum zambaklarının önemli bir bölümü tamamen yok edilmiştir.
Antik kanalın kuzey bölümünde yetişen kum zambakları, ATV motorlarının tekerlekleri altında, yüzlerce aracın kumulları betonlaştırmasıyla, bilinçsiz ziyaretçiler tarafından ezilip ve koparılmasıyla bu bölgede de tamamen bitmiştir.Şu anda Kum zambaklarının Pamucak bölgesinde en yoğun görüldüğü yerler, antik kanalın güneyindeki araç girişinin olmadığı turistik işletmelerin ön taraflarıdır.
Ancak bu bölgede de plaja gelen ziyaretçilerin yarattığı çevre kirliliği, alanın düzensiz ve dikkatsiz kullanımı nedeniyle tehdit altında oldukları görülmektedir.
Efes Selçuk Belediyesi kendi tesisleri önündeki kum zambaklarının korunması için ahşap çitlerle çevirmiş ve bitkinin tanıtımı için bilgilendirme tabelası dikmiştir. Bilinçsiz ziyaretçiler tarafından ahşap çitler kırılınca, daha sağlam olan tel çitlerle sağlamlaştırılmıştır. Buna rağmen çitlerden içeri girerek tanıtım tabelaları yıkılmış ve kum zambaklarının üzerine atık maddeler atılmaya devam etmektedir.
Antik kanalın güneyindeki kumulları ve kum zambaklarını korumak ve bitkinin doğal yoldan çoğalmasını sağlamak için çitle sınırlanması, ahşap yürüme yollarının tasarlanması ve plaja gelen ziyaretçilerin bilinçlendirilmesi gerekmektedir.
Alanın koruyarak kullanılması için işbirliği şarttır. Doğa Koruma ve Milli Parklar, Yerel yönetimler, sivil toplum örgütleri, turistik işletmeler birlikte bir proje kapsamında alanın yönetim planı yapılarak kum zambaklarının geleceğe taşınması için bir araya gelerek, yoğun ziyaretçi baskısı nedeniyle yok olmak üzere olan hassas kumul ekosistemini ve bu ekosistemin önemli öğelerinden olan Kum zambaklarının korunmasına katkı yapmalıdır.
Pamucak sahillerindeki kıyı kumullarını korumak, başta yılın en sıcak aylarında bembeyaz çiçeklerini açan Kum zambakları olmak üzere, diğer kumul bitkilerini, bitkilerin arasında yuvalama ve beslenmelerini sağlayan kuşları ve son yıllarda kıyı kumullarında yuva yaparak yumurtalarını bırakan Caretta caretta İribaşlı Deniz Kaplumbağalarının korunması demektir.
Pamucak sahilleri dünyaca ünlü Efes antik kentinin ön bahçesi gibidir. Bitkileriyle, kuşlarıyla ve kaplumbağalarıyla tüm bu doğal zenginlikleri ve yaşam alanlarını bir bütünlük içinde korumak ve alanı koruyarak kullanmak birlikte mümkündür.
EKODOSD/KUŞADASI